Onderzoeksvragen

1. Wat is het muziekaanbod in Istanbul, waar liggen de accenten? Beschrijf meerdere niveaus: high – low art, amateur/professioneel, traditioneel en folklore – modern – mengvormen

Het muziekaanbod in Istanbul is enorm groot. In de straten vind je de straatmuzikanten met traditionele instrumenten, terwijl er uit een kroeg aan dezelfde straat hippe dance, R&B, pop en rock schalt. Op elke hoek van de straat is dus wel een andere muziekstijl te vinden.

De laatste jaren zijn de westerse invloeden erg herkenbaar in de Turkse muziek. Turkse pop en rockartiesten mengen de sounds van Turkije samen met de westerse sounds. Door deze vermenging van Turkse muziektradities met westerse popmuziek is de karakteristieke Turkpop ontstaan. Dit is een mengeling van westerse pop, jazz en traditionele Turkse muziek. Er wordt gebruik gemaakt van zowel westerse instrumenten als instrumenten uit de traditionele muziek.

De lange muzikale tradities van de Turkse volksmuziek, de klassieke en de militaire muziek hebben de hedendaagse Turkse populaire muziek sterk beïnvloed. Turkse jongeren in Nederland en Duitsland zijn gaan rappen met begeleiding van Turkse instrumenten. Hier is een mooie mengvorm ontstaan van traditionele Turkse instrumenten en hedendaagse rap. Een andere mengvorm is die van de artiest Mercan Dede. Deze maakt electronische muziek, maar wel gecombineerd met originele, authentieke instrumenten. Zelf bespeelt hij de ney. Hij ziet de combinatie van oorspronkelijk met nieuw als een van zijn belangrijkste inspiraties.
Een andere populaire artiest die verschillende stijlen combineert is Baba Zula. Deze artiest mixt oriëntale instrumenten als de darbuka, de saz (of electronische saz) en andere traditionele instrumenten met electronische en moderne geluiden. Hij noemt het zelf ‘Oriental Dub’.

Een enorm populaire muziekstijl in Turkije is de arabesk. Arabesk is een Turkse vorm van een smartlap. Het is éénstemmige muziek, gezongen door een solist(e). Deze wordt begeleid door een groot, vaak westers orkest. Vaak word er over ongelukkige liefdes en de ellendige omstandigheden van arme boeren of gastarbeiders in Europa gezongen.

Daarnaast heeft Istanbul de afgelopen jaren een jazz-revival beleefd. Overal in de stad zijn jazz-cafés en jazzclubs als paddenstoelen uit de grond geschoten. Naast deze jazzcafés zijn er honderden türkü-bars te vinden. Vooral in de wijken Beyoglu em Taksim. Je treft er volksmuziek uit alle regio’s van Turkije, waarop mannen ’s nachts heimwee naar hun geboortestreek wegdansen. In het hart ligt Babylon, Istanbul’s Paradiso, waarje elke avond terecht kan voor jazz-, pop-, of wereldmuziekoptredens.

Hieronder een aantal verschillende muziekstijlen die nu populair zijn.

Bronnen:
Begrippenlijst ‘Muziek in Turkije’, Adri Schreuder, colleges Istanbul module
http://www.babazula.com/roots/nm-bio-cp-4
http://vliegreizen.planeet.biz/vliegreizen/turkije/muziek.html
‘Turkey Now!’De kroon op 20 jaar Kulsan, Trouw, zaterdag 4 oktober 2008

MERCAN DEDE - ISTANBUL



SULTANA - KUSU KALKMAZ



NUMMER 1 IN DE TURKSE TOP 40
HADISE - DELI OGLAN



Turkse volksmuziek

In de 11e eeuw vermengen de Turken zich vanuit Centraal-Azië, met de Armenen en Koerden in het Oosten, en de Grieken in het westen. De volksmuziek is ontstaan op het platteland maar zit nu tussen platteland en de stad in doordat veel boeren verhuizen.Onderwerpen die worden bezongen in de Turkse volksliederen zijn o.a.: liefdesliederen, religieuze onderwerpen, natuur beschrijving, dagelijkse leven, ballades en klaagliederen - die worden door vrouwen gezongen.Deze liederen vallen onder te verdelen in uzun hava (versieringsrijke lange melodielijnen) en kirik hava (simpele meestal dansliedjes met korte ‘versieringen’,). Liedjes worden niet altijd begeleid, maar als dat gebeurt, dan gebeurt dit op de saz.

Koerdische Muziek

In 1940 mocht de Koerdische taal zelfs niet gesproken worden.In de Koerdische muziek zijn er verhalenvertellers en barden (rondtrekkende zangers), die verhalen vertellen door spreken en zingen af te wisselen. Ze vertellen historische verhalen die een link hebben met een actuele situatie. Deze gaan meestal over helden. Verder zijn er liefdesliederen, dansmuziek, trouw- en feestmuziek, erotische liederen en worksongs, geïmproviseerde liederen tijdens het werken op het land.De Koerden bespelen voornamelijk de davul en zurna.Verder worden de duduk (een blaasinstrument, dubbelriet net als de Ney) en de kemenche veel gebruikt.In de 20e eeuw werden Koerdische liederen verboden. Sommige zangers gingen in het Turks zingen. Anderen bleven Koerdisch zingen maar vluchtten het land uit. Er ontstond een zwarte markt voor de muziek, o.a. met piratenradio-stations en ondergrondse bewegingen die de verboden muziek opnames maakten. Sivan Perver moest vluchten vlak nadat hij een superster werd in de Koerdisch-Turkse gemeenschap. Sind 1976 woont hij in Duitsland. Hij is nog steeds zeer bekend.

2. Wat maakt Istanbul muzikaal anders dan Amsterdam of andere wereldsteden?
Een lastig te beantwoorden vraag. Want net als Istanbul staat een wereldstad als Amsterdam (op een geheel andere manier) bekend om zijn aanbod van kunst, cultuur en architectuur en is de stad door de geschiedenis heen beïnvloed geweest door andere culturen. Wat muziek betreft ligt een stad als Amsterdam toch achter op de stad Istanbul. Op het Leidseplein in Amsterdam schelt uit iedere bar dezelfde hippe muziek, dat wat op dat moment in de top 40 staat. Ook het concertaanbod sluiten aan op het eenzijdige populaire westerse vraag en aanbod. Hier en daar zijn nog wat Oudhollandse cafeetjes te vinden, maar ook daar worden alleen de populaire Hollandse smartlappen gedraaid. Een wereld van verschil met het veelzijdige muziekaanbod van Istanbul. Waar aan de ene kant van de straat DJ Tiesto uit de speakers knalt, en drie kroegen verder de traditionele saz wordt bespeeld.

De stad Istanbul bestaat uit één grote mengelmoes van verschillende oosterse en westerse invloeden. Gedurende de gehele geschiedenis van de stad, is Istanbul onder invloed geweest van andere culturen. De stad ligt op het snijpunt van oost en west. Het ene deel van de stad is in Europa gevestigd en het andere deel in Azie. Alsof dit niet genoeg diversiteit biedt, was (en is) Istanbul een belangrijke handelsstad door deze gunstige geografische ligging. Al eeuwen lang komen handelaren uit andere delen van de wereld naar Istanbul en brengen zo hun invloeden over. Daarnaast hebben oorlogen een aandeel gehad aan de culturele diversiteit van Istanbul.

Deze invloeden zie je terug in het straatbeeld van Istanbul; restaurants met Vlaamse frieten, Franse wijn en ook de Duitse Bratwurst staat op het menu. Maar belangrijker en intenser zie én voel je deze eeuwenlange invloeden in de muziek. De Turkse cultuur kent van oorsprong een grote verscheidenheid aan muzikale tradities en de daarbij horende dansen, kostuums, instrumenten en muziekopbouw. De verschillende culturen die door de eeuwen heen bij Istanbul op de deur aanklopten, brachten hun muzikale vormen mee. Muziek is dan ook een belangrijke vorm van het overbrengen van culturele kenmerken, doordat een cultuur zich onder andere kenmerkt door de muziek die zij maken.

Om tot de hedendaagse (muzikale) diversiteit te komen, heeft de stad veel te leiden gehad. Met de revolutie van het bewind van Turk Ataturk werden alle tradities en oosterse invloeden zo’n beetje verboden en door het westerse vervangen. Sommige etnische minderheden zoals de Koerden mochten zelfs hun eigen taal niet meer spreken, laat staan zingen.

Een tijd lang was Istanbul een stad als iedere andere stad in Europa. Toch bleven de Turken verlangen naar hun oosterse roots. Naar mate het bewind zachter werd, konden oude invloeden weer hun weg terug vinden. Met als resultaat dat veel westerse muziekstijlen een oosterse tintje hebben gekregen. Maar ook de oosterse en traditionele muziek is nu duidelijk beïnvloed door een westers tintje. Anders dan andere wereldsteden heeft Istanbul de invloeden van buitenaf dus in zich opgenomen en eigen gemaakt. Wat zich tegenwoordig uit in de zogenoemde cross-over muziek.

3. Hoe tref je in Istanbul westerse invloeden en connecties aan?
Vanaf de 18e eeuw gingen er veel westerlingen naar Istanbul. Zij raakten geïnspireerd door deze oosterse stad, en daar kwamen vele werken in vele kunstdisciplines uit voort. In de muziek is deze oosterse invloed heel duidelijk hoorbaar in bijvoorbeeld Mozarts ‘Rondo ala Turca’. Deze stroming van oosters geïnspireerde werken wordt het oriëntalisme genoemd. Vaak, met name in de schilderkunst, gaat het om een geromantiseerd beeld, dat lang niet altijd ook daadwerkelijk door de schilder zijn waargenomen…

Maar Istanbul liet zich op zijn buurt ook inspireren door het westen: het occidentalisme. Met name sultan Ahmed III had een grote voorliefde voor het westen, en dit is dan ook terug te zien in de stad.Na Ahmed III bleven zijn opvolgers interesse in het westen houden.
Sultan Abdul Mecit (1839-1861) liet westerse muzikanten overkomen en liet opera’s van Rossini en Verdi uitvoeren. Sultan Abdul Aziz (1830-1876) hield erg van de westerse schilderkunst en architectuur. Onder zijn bewind werd het ‘Turkse Versailles’ gebouwd: het Beylerbey Paleis. Ook kocht hij westerse locomotieven en oorlogsschepen.

Mustafa Kemal (1881-1938), oftewel Ataturk, ging pas echt ver met het doorvoeren van westerse gebruiken in Turkije. Een aantal van zijn westerse wetten:
- Verbod op het dragen van de fez, en andere traditionele kledij.
- De Islamitische maankalender werd vervangen door gregoriaanse.
- Het Zwitsers burgerlijk wetboek werd overgenomen, hierdoor werd bijvoorbeeld polygamie onwettig
- Het Arabisch schrift werd vervangen door het Latijnse alfabet
- 1934 kregen vrouwen kiesrecht, en zondag werd de nationale rustdag i.p.v. vrijdag.
- Turken moesten verplicht een achternaam nemen.

Maar binnen al deze westerse vormen wilden de turken toch ook hun eigen ‘ei’ nog kwijt. Dit heeft er voor gezorgd dat er vandaag de dag heel veel mengelmoesjes van oost en west te vinden zijn in Turkije, en specifiek in Istanbul. Istanbul ligt natuurlijk ook letterlijk op het snijvlak van oost en west, en heeft dus veel moois van beide werelden kunnen integreren binnen één stad.